2022-09-29
Jak Przygotować Się Do Badań Morfologicznych?
Jak przygotować się do badań morfologicznych?
Profilaktyka zdrowotna to jedna z najważniejszych rzeczy o których powinniśmy pamiętać, aby jak najdłużej cieszyć się dobrym zdrowiem. Przeprowadzana przynajmniej raz do roku pomaga nam skutecznie monitorować stan naszego organizmu. Niestety pomimo coraz większej dostępności laboratoriów diagnostycznych oraz placówek medycznych - również niepublicznej służby zdrowia, jedynie co druga dorosła osoba w Polsce wykonuje badania laboratoryjne regularnie. Prawidłowo przeprowadzone są w stanie dostarczyć nam w około 80% obiektywnych informacji o kondycji naszego organizmu oraz wpłynąć na dalsze procesy leczenia. Materiałem służącym do analizy jest najczęściej krew, mocz oraz kał. Rzadziej wykorzystywany jest płyn mózgowo- rdzeniowy oraz płyny
z jam ciała – opłucnowy, osierdziowy, otrzewnowy, płyny stawowe.
Badania przeprowadza się zazwyczaj na prośbę lekarza prowadzącego lub na życzenie pacjenta. Coraz częściej o wyniki badań morfologicznych proszą również dietetycy, ponieważ dzięki nim o wiele łatwiej jest dobrać odpowiednią do potrzeb zdrowotnych pacjenta dietę. Na podstawie badań morfologicznych można stwierdzić występowanie u pacjenta między innymi niedokrwistości, alergii pokarmowych, zaburzeń wchłaniania lub problemów z układem immunologicznym.
Wyniki badań porównywane są z wartościami referencyjnymi zwanymi normami, ustalanymi na podstawie uśrednionych wyników otrzymywanych przez zdrowe osoby w danej populacji. Dane te odnoszą się do około 95% populacji. Należy pamiętać, że przekroczenie górnej lub dolnej wartości danej normy nie musi koniecznie oznaczać choroby. Niekiedy konieczne staje się powtórzenie badań, aby wykluczyć lub potwierdzić ostatni wynik. Istotne jest to, że normy mogą nieznacznie różnić się w zależności od laboratorium w którym badanie jest wykonywane, dlatego zaleca się, aby badania powtarzać w obrębie tej samej placówki w celu uniknięcia błędów pomiarowych.
Parametry morfologiczne pacjentów mogą być różne w zależności od wielu czynników biologicznych, które powinny być brane pod uwagę podczas interpretacji badań i uwzględniane w wywiadzie lekarskim. Do najważniejszych z nich należą:
· Wiek- wpływa on między innymi na zawartość erytrocytów, stężenie hemoglobiny i bilirubiny. Wartości tych parametrów maleją wraz
z wiekiem, natomiast najwyższe ilości wykazywane są u noworodków. TSH wykazuje również wyższy poziom u dzieci niż u osób dorosłych.
· Przynależność rasowa – ma ona wpływ na ilość leukocytów, aktywność kinazy kreatyninowej, stężenie kreatyniny czy witaminy B12.
· Płeć – determinuje różnice w stężeniu hormonów płciowych, ilości żelaza czy kreatyniny
· Stan fizjologiczny – ciąża lub menopauza mają istotny wpływ na ilość hormonów płciowych u kobiet
· Cykl miesięczny – może mieć wpływ na poziom hormonów płciowych, między innymi na hormon LH- luteinizujący; FSH- folikulotropowy. Kobiety powinny wykonywać badanie w odpowiednim dniu cyklu oraz unikać badania w dniu miesiączkowania.
· Rodzaj diety – dieta bogatobiałkowa może przyczyniać się do zwiększonego poziomu amoniaku, mocznika i kwasu moczowego we krwi; dieta niskobiałkowa- obniżenie poziomu prealbuminy; dieta niskokaloryczna lub długotrwałe głodówki– obniżenie poziomu cholesterolu, trójglicerydów oraz mocznika. Możliwe jest również zmniejszenie stężenia hemoglobiny i hematokrytu. Może natomiast nastąpić podwyższenie poziomu kreatyniny oraz kwasu moczowego we krwi oraz zwiększenie ilości wydalanego wraz z moczem amoniaku
· Alkohol- długotrwałe spożywanie może wpływać na zwiększenie poziomu parametrów wątrobowych takich jak ALT, AST, GGTP. Zwiększeniu może również ulec średnia objętość erytrocytów (MCV) oraz stężenie triglicerydów. Bezpośrednio kilka godzin po spożyciu alkoholu może zwiększyć się stężenie kwasu moczowego oraz możliwe jest obniżenie stężenia glukozy
· Palenie papierosów – u osób palących długotrwale może nastąpić zwiększenie ilości krwinek białych w związku z permanentnym stanem zapalnym; zwiększenie średniej objętości krwinek czerwonych (MCV) ; średniej masy hemoglobiny w erytrocytach (MCH). Zwiększyć się również może poziom cholesterolu. Palenie tytoniu może również przyczynić się do występowania chorób odpowiedzialnych za niedokrwistość takich jak choroby wrzodowe żołądka czy dwunastnicy lub nowotwory.
· Leki – W przypadku zażywania leków o działaniu toksycznym dla wątroby- hepatotoksycznym takich jak glikokortykosteroidy, sterydy, leki przeciwzapalne czy niektóre antybiotyki antygrzybiczne, podniesieniu mogą ulec parametry prób wątrobowych t.j ALT, AST, GGTP.
Badania diagnostyczne charakteryzują się wysokim stopniem czułości i mogą być opatrzone dużym błędem podczas ich wykonywania dlatego niezwykle istotne jest właściwe przygotowanie się do nich. Na wynik badań, oprócz czynników wymienionych powyżej, ma również wpływ godzina przeprowadzenia badania; poziom stresu pacjenta; rodzaj posiłków spożytych dnia poprzedzającego oraz w dniu badania; zachowanie odpowiednio długiej przerwy od ostatniego posiłku; wysiłkek fizyczny.
Do badania należy przystąpić rano, najlepiej w godzinach między 7 a 9 ze względu na zmienność dobową współczynników. Największy wpływ ma to na substancje takie jak hormony tarczycowe (TSH, FT4) czy kortyzol. TSH odnotowuje najwyższy poziom dla godzin wieczornych, najniższy około południa. W przypadku kortyzolu- najwyższe stężenie tego hormonu mamy w godzinach porannych. Różne wyniki w zależności od pory dnia mogą też wystąpić dla prób wątrobowych, cholesterolu, kreatyniny, mocznika czy żelaza. Pobranie próbki w nieodpowiedniej godzinie może wpłynąć na błędną interpretację wyniku oraz konieczność jego powtórzenia.
Zjedzenie posiłku tuż przed badaniem powoduje wzrost wszystkich parametrów biochemicznych o 15%, dlatego przed badaniem najlepiej zachować 12 godzinna przerwę od ostatniego posiłku. Powinniśmy również zwrócić uwagę na stan jakościowy i ilościowy naszego pokarmu. Najbardziej zalecane jest spożycie posiłku lekkostrawnego nie zawierającego nabiału. Zbyt duża ilość tłuszczu może wpłynąć na zwiększenie parametrów profilu lipidowego – możemy zaobserwować niestrawione tłuszcze w surowicy krwi zamiast cholesterolu; zbyt duża zawartość cukrów prostych może zawyżyć wyniki dla profilu glukozowego; posiłki wysokobiałkowe mogą natomiast zawyżyć stan wolnego białka krążącego po organizmie jak i poziom kreatyniny, mocznika, bilirubiny oraz innych parametrów prób wątrobowych. Białko wpływa również na wyższą ilość leukocytów i monocytów. Naturalnie powinniśmy również unikać alkoholu na kilka dni przed badaniem (nawet do 3 dni). Nie należy również stosować głodówek. W dniu badania zamiast kawy czy herbaty, najlepiej napić się wody bez żadnych dodatków. Pomaga to w łatwiejszym odnalezieniu żył przez osobę wykonującą badania oraz sprawia, że krew staje się mniej gęsta przez co łatwiej jest ją pobrać. Zbyt dużo dostarczonych płynów może wpływać na zmniejszenie parametrów krwinek czerwonych ze względu na zwiększenie objętości osocza.
Należy również zwrócić uwagę na unikanie sytuacji stresujących przed badaniem oraz zadbanie o odpowiednią ilość snu. Oba czynniki mają duży wpływ na gospodarkę wydzielniczą naszego organizmu. Najbardziej czułe na wahania wynikające ze stresu i niewyspania są hormony tarczowe, hormony płciowe oraz kortyzol. Na dzień poprzedzający badanie powyższych współczynników warto wyciszyć się, nie przepracowywać oraz wcześniej położyć się spać. Warto tutaj również nadmienić, że stresem dla organizmu jest wysiłek fizyczny. Może on zaburzyć wyniki parametrow takich jak poziom glukozy, trójglicerydów jak również podnieść poziom OB i białych krwinek przez wprowadzenie stanu zapalnego. Podwyższyć się również może ogólny poziom hematokrytu poprzez zmniejszenie objętości osocza jak i próby wątrobowe. Zaleca się normalną aktywność fizyczną na 7 dni przed badaniem, chyba że osoba badana uprawia sport wyczynowo.
Spożycie leków warto uzgodnić z lekarzem prowadzącym. Jeżeli nie będzie przeciwskazań zdrowotnych do odstawienia leków, powinno się to uczynić na kilka dni przed badaniem. Wskazane jest wykluczenie suplementów diety oraz preparatów ziołowych na jakiś czas, ponieważ mogą wpłynąć na zawyżenie niektórych parametrów (poziom witamin, poziom cukru, poziom mikroelementów takich jak żelazo, cynk czy potas).
Podsumowując powyższe, możemy dojść do wniosku, że wykonywanie profilaktycznych badań morfologicznych ma kluczowe znaczenie dla monitorowania stanu naszego zdrowia i powinno się wykonywać je przynajmniej raz do roku, aby w miarę szybko zareagować na niepokojące zmiany zachodzące w naszym organizmie. Należy jednak pamiętać o konieczności zachowania higieny badań tak, aby nie było konieczności zbyt częstego ich powtarzania lub by nie wprowadzały w błąd osoby interpretującej.
Autor tekstu: Adam Komorowski – Dietetyk, Trener personalny
Służem Jarmużem - Strona główna | Facebook
Wykładowca kursu ,,Planuję długie, lepsze życie".